Kişisel Depresyon Anları

Propaganda, belirli bir amacı, görüşü, olguyu, mesajı desteklemek, onu yaymak amacıyla bilinçli bir şekilde yapılan iletişim ve manipülasyon içeren bir kavramdır. Burada bilgi odak hedefli ve seçici bir şekilde sunarak, duygular, yönlendirme ile dil ve semboller kullanarak çoğu zaman da yanıltıcı bilgiler kullanılarak insanların düşüncelerini etkilenmeye çalışılır.

Propaganda genelde siyasi, ideolojik, askeri ve ticari amaçlarla kullanılabilir. Günümüzde de genelde bu amaçlarla kullanıldığı görülür. Genelde totaliter rejimlerde gördüğümüz bu dil, George Orwell’ın distopik romanı “1984”te de başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Kitabı biraz hatırlamak gerekirse; hikayenin geçtiği Oceania, “Büyük Birader” adı verilen bir liderleri tarafından yönetilmektedir. Burada “Büyük Birader”in fiziksel varlığından çok olgusuna rastlanmaktır. Ve o herkesi izlemektedir. Burada propaganda, hükümetin kontrolünü sürdürmek ve bireylerin düşüncelerini şekillendirmek için yoğun bir şekilde kullanılır.

Kelimeler haklı kontrol edecek şekilde seçilir, sorgulamayı yada düşünmeyi çağrıştıracak kelimeler yasaklanarak dilden çıkarılır ve halkın kullanımına anlam ifade etmeyen boş bir bil bırakılır. Bu arada yeni dil “Newspeak” adı verilen bir dile çevrilir. Aynı zamanda “Doublespeak” adı verilen çelişkili bir dil kullanarak gerçek anlamlar çarpıtır.

En önemli olgularından biri ise gerçeklerin çarpıtılması, sansür, devletin sürekli gözetimi gibi unsurları kullanarak propaganda ve manipülasyonun nasıl işlediğini göstermesidir. Yönetim, gerçekleri çarpıtır, sürekli kendi başarılarından bahsederken gerçekleri sansürler. Halk sadece ona verilenin doğru olduğunu kabul eder ve tarih her zaman için değişkendir. “Büyük Birader seni izliyor” olgusu ile de halkın hareketleri ve ifade özgürlüğü kısıtlanmakta hatta ve hatta “Düşünce Polisi” ile birlikte daha bu olgular filizlenmeden koparılmaktadır.

Peki propagandanın etkisinden korunmak ve eleştirel becerileri geliştirmek için bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeleri, eriştikleri kaynakları doğrulamaları, eleştirel becerilerini geliştirmeleri, istatistikileri anlamaları ve duygusal manipülasyonları fark etmeleri gerekmektedir. Tüm bunların başında da birey kendi araştırmasını kendi yapmalıdır.

Aslında manipülasyondan korunmak için ne yapmamız gerektiğini söylerken manipülasyonun da nasıl olması gerektiğine değinmiş olduk. Onları da bir özetleyelim:

Duygusal manipülasyon, sosyal kanıtlar, tekrar ve sloganlar, otoriteye itaat, insanların temel ihtiyaçlarına odaklanma, bilgi kontrolü, inançların güçlendirilmesi, manipülatif dil kullanılması.

Şimdi biraz daha anlaşılır olması için bunlara örnek verelim.

Duygusal manipülasyon: İçeride bir düşman belirlenerek halkın öfke, sevgi, nefret, korku gibi duygularını harekete geçirilir. Mesela 1984’de nefret günleri vardır ve diğer ülkenin başkanına nefret kusulur. “Bunlar böyle yaptılar, biz bunu yaptık”, “bunlar terörist, bunlar dinsiz” gibi tabirler kullanılabilir.

Sosyal kanıtlar: İnsanlar diğer insanların ne yaptığına ne düşündüğüne kendisinden daha fazla dikkat eder. Toplumda yaygın bir şekilde kabul gören düşünceleri, inançları veya eylemleri örnek göstererek bunları manipülasyonlara dahil edilebilir. Dini bir olguya değer bahşedip onu rakip tarafından küçük düşürülüyormuş gibi gösterebilir, masum bir toplantıyı bir terör eylemi gibi yönlendirebilirsiniz.

Tekrar ve sloganlar: Olmazsa olmazlardan biri propaganda, mesajlarını tekrarlamak ve basit sloganlar kullanmak suretiyle hafızada kalıcılığı arttırmaktır. İnsan zihni, tekrarlanan bilgileri daha kolay kabul eder ve hatırlar. Sloganlar, basit ve etkileyici bir şekilde propaganda mesajını iletmek için kullanılır. Yaparsak biz yaparız, yola devam, biz biriz gibi…

Otoriteye itaat: İnsanlar otorite figürlerine saygı gösterme eğilimindedir. Otorite figürleri oluşturmalı ve propaganda bu kişileri ve kurumları kullanarak etkinliğini arttırmalı. Otorite figürleri, insanları propaganda mesajını daha kolay kabul ettirir. 1984’de Büyük Birader bunun örneğidir.

Grup kimliği: İnsanlar, bir gruba aidiyet hissiyle hareket ederler ve gruplarının değerlerini savunurlar. Hedef kitlenin grup kimliği kullanılarak, insanları belirli bir gruba ait olmaya ve grubun hedeflerini desteklemeye teşvik edilir. Bu toplumsal oluşumlar olurken, dini kimlikleri de içerebilir. Bunu perçinleyen şeylerden biri de o kimlik için çabalamaya başlamaktadır. İnsanların bir üst kimliği arzulaması da bunun içine girer.

Bilgi kontrolü: Bilgi seçici bir şekilde sunarak veya eksik bilgiler vererek insanların düşünceleri yönlendirilir. Bilgi manipüle edilir, insanların gerçekleri görmeleri engellenir veya belirli bir bakış açısına yönlendirilir. Bu egemen yönetimin elinde olan medyanın da etkisi ile propaganda mesajını kabul etmesini güçlendirir.

İnançların güçlendirilmesi: Propaganda, insanların inançlarını ve değerlerini destekleyerek onları ikna etmeye çalışır. İnsanlar mevcut inançlarını görüp onun teyit edildiğini bildiklerinde kendilerini daha güçlü hissederler ve bu durum propaganda mesajının kabul edilmesini kolaylaştırır.

Manipülatif dil kullanımı: En güçlü olgulardan biri de bu dur. Propaganda, sözcük seçimlerini, retorik teknikleri ve manipülatif dil kullanımını etkili bir şekilde kullanır. Duygusal tepkileri harekete geçirmek, tartışmayı yönlendirmek veya karşıt görüşleri zayıflatmak, algı yaratmak için kullanılır. Genelde bu dilde dikte eden bir üslup vardır.

Etrafımıza baktığımızda bir çok manipülasyona maruz kalıyoruz. Medya, reklam, sosyal medya, finansal, dini, siyasi manipülasyonlar bunlardan bazıları. Bunlar birer birer olduğu gibi hepsi birden de olabiliyor. Mesela bir seçip propagandasında bu türlerin tamamına hatta daha fazlasına maruz kalabiliyoruz. Bu manipülasyonlardan insanın kendisini tamamen sıyırabilmesi neredeyse imkansız. Bu sebepten dolayı bunlara mümkün olduğunca maruz kalmamak, bilinçli yaklaşmak gerekli. Bilhassa 1984’te de görebileceğimiz gibi bu manipülasyonalara maruz kalmak bir süre sonra itaat ettirmeyi kabullenmek ve özgürlükten ödün vermek anlamında. Tabii burada tüm algının değişmesi ile birlikte kavramların da anlamlarının değiştiğini unutmamak gerekli.

Peki, tüm bu algıya, bilince herkes sahip olabilir mi? Hayır elbette olmaz. Bu sebepten dolayı eğer bir değişim istiyorsanız sizin de belli bir kesimi yaptığınız propagandalarla kendinize çekmeniz gerekecek. O zamanda yukarıda belirttiğimiz sekiz maddenin uygulanması gerekmektedir. Aksi taktirde “ağzımızın tadı kaçmasın” mottosuyla değişim hiç bir zaman yaşanmaz.

Efendim, çok fazla siyaset yapmayan ben, an itibari ile ona da başlıyorum. Yok aslında hiç sevmediğim şeyler bunlar o yüzden yine siyaset yapmayacağım.

Sadece biraz düşünmek lazım. Demokrasi sürekli iktidarda olan bir zümre ile olmaz. Olursa da o demokrasi olmaz. O yüzdendir ki bu konuda kısıtlamalar gelmiştir. Değişen cumhurbaşkanlığı sebebi alengirli bazı olaylar var ama işin aslı bir kişinin iki kez seçilmesi üzerinedir. Geçmişe bakıldığında üst üste iki dönem ve geçmişte de üç dönem olarak düzenlenmiş. Aslında zamanına başbakanlık seçimleri için böyle bir kısıtlama yoktu. Ancak o dönemde de cumhurbaşkanı alınan bazı kararlara müdahale ettiği için aslında kısmen göz ardı edilebilecek bir durum.

Ancak şu an devran değişti.

Yani sistem değişti…

Bunları da geçtim. Siz kime uzun süreli yetki verirseniz bu ben de olabilirimi o yetki ve güç kendine ve etrafındakilere konfor alanı yaratır. Bu insanların hayatını, yaşam kalitesini ilgilendiren bir seviyede yetki ise bu süre kesinlikle belli kısıtlamalara dahil olmalı. İşin aslı budur. Maalesef bir takım olaylar sebebi ile bir metrelik oy pusulasını dolduracak kadar partiye sahip ülkede sadece bir, iki parti kalmıştı. Hatta bir ara bir de diyebiliriz. Şöyle geçmişe baktığımızda çok nadir üst üste iki dönem başbakanlık yapmış parti mevcut. Yani halk birilerini sürekli deniyormuş. Şimdi ne oldu da böyle oldu? İşte bu sorunun cevabı uzun ve dipsiz bir kuyu.

Aslında bana kalırsa her sene bir parti alsın yönetimi bakalım kim ne yapıyor, kim daha istikrarlı, sonrasında biz de içlerinden birini seçelim. Eh ülke zaten lay lay lom ne değişecek ki 🙂

Velhasıl bakın bu konuda yazamadığım, siyaset yapamadığım belli… Böyle düşüncelerim saçma sapan alakasız yerlere gidebiliyor. Ama dediğim gibi. Nerde çokluk orada bokluk demiş ya atalarımız… İşte oldu olacağı her yer boka battı. Artık silkinmenin zamanı geldi.

Kişisel gelişimcilerimizin dediği gibi: Konfor alanımızdan çıkalım.

Kim olursa olsun, şimdiden daha özgür, daha konuşabilen, daha güçlü, en önemlisi de daha eğitimli olabiliriz.

Tüm günü hatta ve hatta akşamı uykulu geçirdikten sonra nedense yatağa girdiğimde birdenbire uykum açılıyor ve o ana kadar uyuşukluk konusunda eline su dökemeyeceğim beynim tüm enerjisini o kısacık zaman aralığında sarfetmeye çalışarak beni uykumdan ediyor. Ya arkadaşım tamam düşün, taşın, tasarla buna bir lafım yok ama bunu uyumak için yattığım vakit yapmasan ya! Sabahında kalkıp çalışmak işe gitmek gibi bir sorunsal var.

İşte bütün sorun bu aslında. Sabah işe gidip zamanını orada harcamak. İşte hal böyle olunca birinden birini erteliyor ya da tercih etmek zorunda kalıyorsun. İlham dediğin şey ya da o yazma, düşünme, kurgulama arzusu istediği zaman gelmiyor insana. Tamam bu işi de çalışarak bir şekilde örtbas ediyorsun ama yine de bir yerden mumu yakacak kıvılcımın çakması gerekiyor. İşte o kıvılcımı daha sonra çalışarak büyütüp yeşertiyorsunuz.

Benim ilk kitap da öyle olmuştu. Aslında ikincisi de öyle oluyor. Zaten var olan o çok hayalperest olduğum dönemden gelen ve zamanla oturmuş pratikle birlikte kendini geliştiren bir şeydi. Aslıda dün yaşadığım da böyle bir şeydi. Son kitabım aslında, son okuma için raftan inmişken birdenbire aklıma farklı bir fikir geldi. O muydu bu muydu böyle mi olsaydı derken, benim uyku uçup gitti. Üç saat yatakta debelenerek geçti. Aslında yapmam gereken kalkıp aklımdaki her şeyi kurgulamak usulüne uygun bir kurgu ile akışa sokmaktı ama elbette bunu yapmadım.

Bilin bakalım neden?

Çünkü sabah erkek kalkmam lazımdı.

Bu sebeptendir ki bu sebeplerden dolayı bütün izinlerimi, tatillerimi heba ettim. Bu sene etmem ama.

Durun ben ne anlatıyordum? Yine uyku bastırdı. Malum sabah erken uyandım.

Bu arada Ahhh Belinda’dan bahsedeyim. Son dönemlerde filmlerden çok bahsetmedim. İzlemediğimden değil. Ama ne bileyim yazmak biraz zor geliyor. Bari podcast yapayım dedim, konuşmak bile zor geldi. Bu arada iş vesilesi ile iki üç saat konuşmak zorunda kaldım. Artık ne kadar süredir konuşmuyorsam çenem ağrıdı resmen. Bir de poscastde. Ne bileyim ya. Aslında sorunum kocaman beyaz kışım da değil ama bilemedim işte. Var bir şeyler var bir tutarsızlık.

Neyse kesiyorum.

Yok ya Ahhh Belinda demiştim. Olmamış ya. Ya da ne gerek varmış? Netflix bu kadar para harcamaya niyetliyse neden bana para vermiyor ki? Hemen istifa eder, merkez bankasını kıskandıracak şekilde film, senaryo, kitap basarım.

Durun ne diyordum?

Evet olmamış. Olmamış…